Zapomnieć nie mogę - Jerzy Osuchowski

Mimo upływu długiego czasu od II wojny światowej ci byli więźniowie, którzy ocaleli — a pamięć i zachowana dokumentacja powalają im przekonywająco i sumiennie odtwarzać przebyte i obserwowane wówczas fakty — uważają za swój obowiązek przekazać młodszym pokoleniom prawdę o czasach grozy. Czynią to mimo wstrząsu psychicznego, jakim bywa powrót pamięcią do lat koszmaru i krzywdy. Znamienna jest dewiza, będąca hasłem wydawanego w Republice Fe¬deralnej Niemiec periodyku „buchenwaldczyków” „Die Glocke vom Ettersberg” („Dzwon Ettersbergu”): qui tacet, consentire videtur — kto milczy, ten zapewne się zgadza. Niezgłębiona rzeczywistość obozowa ukazuje wciąż swe dalsze, nieznane lub nie dość znane aspekty. Relacja Jerzego Osuchowskiego, rzeczowa i wolna od emocji, dorzuca do aktu oskarżenia ludobójców hitlerowskich ważne świadectwo prawdy, która w początkach wojny w świadomości więźniów tzw. „małego obozu” w Buchenwaldzie wydawała się — zgodnie z inten¬cjami SS — kartą skazaną na zapomnienie.

Jan Masłowski, komentarz do pierwszego wydania „Zapomnieć nie mogę” z 1975 roku

Jerzy Osuchowski (1911-1983) niemal całą II wojnę światową spędził w obozach koncentracyjnych. Aresztowany 1 września 1939, od 16 października przebywał w Buchenwaldzie. W marcu 1940 przeniesiono go do obozu w Mathausen, a potem Gusen, gdzie przebywał do 5 maja 1945. Swoje przeżycia i obserwacje z tego okresu spisał w dwóch książkach: Gusen. Przedsionek piekła (Ministerstwo Obrony Narodowej, 1961) oraz Zapomnieć nie mogę. Wspomnienia więźnia małego obozu w Buchenwaldzie (Wydawnictwo Literackie, 1975).

Niniejsza publikacja stanowi przedruk obu tych pozycji. Chcąc zainteresować współczesnych Czytelników tymi tekstami, które odeszły nieco w zapomnienie, wydawca nie ingerował w tekst, a jedynie dostosował go do współcześnie obowiązujących zasad interpunkcji i ortografii.

Choć nie można wykluczyć, że cenzura władz komunistycznych mogła mieć wpływ na pierwotne wydania obu tekstów, wydawca nie przeprowadził konfrontacji treści, gdyż ani maszynopisy, ani notatki Autora nie zachowały się w archiwach jego rodziny.

Niemniej kwestia krytycznego wydania tych wartościowych pozycji pozostaje otwarta.