Joseph Ratzinger / Benedykt XVI - Opera Omnia T. X - Zmartwychwstanie i życie wieczne

To wspaniałe motto streszcza wyjątkowe dzieło Josepha Ratzingera o eschatologii, która dotyczy każdego człowieka, a konkretnie jego bytowania po śmierci ciała. Nie można przejść wobec tej rzeczywistości obojętnie!

Tom 10 Opera Omnia Josepha Ratzingera - Zmartwychwstanie i życie wieczne. Studia o eschatologii i teologii nadziei (Lublin 2014, ss. 728) - to wybitne dzieło naukowe, a zarazem praktyczne kompendium wiedzy na temat istotnych prawd wiary chrześcijańskiej, tj. sensu chrześcijańskiej śmierci, będącej początkiem nieskończonego życia z Trójjedynym Bogiem. Jest to ważna lektura dla każdego myślącego człowieka, bowiem problematyka eschatologiczna, czyli kwestia przyszłości człowieka po śmierci ciała, dotyczy wszystkich, wierzących i niewierzących. Każdy człowiek, żyjący w konkretnej historii, żywi przecież nadzieję na spełnienie darowanego mu przez Boga życia. Jedni widzą je jako finalny etap osobistej historii zbawienia i mają nadzieję na spełnienie w Jezusie Chrystusie jako Eschatosie, drudzy poszukują jeszcze sensu w eschatonie, który już teraz otwiera się przed nimi na swój sposób.

Dzieło Ratzingera jest podzielone na cztery części. Pierwsza z nich zatytułowana Eschatologia - śmierć i życie wieczne przedstawia systematyczną wizję całości eschatologii jako traktatu teologicznego i ma charakter podręcznika skierowanego przede wszystkim do studentów i doktorantów teologii chrześcijańskiej, a także osób pragnących posiąść uporządkowaną wiedzę o rzeczach ostatecznych (ta eschata). Jest to nowe tłumaczenie wcześniejszego wydania (1977). Treści, tej najważniejszej części, nadały jednocześnie tytuł całości tomu Zmartwychwstanie i życie wieczne. Pozostałe części, opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, są rozbudowaniem oraz rozwinięciem problematyki eschatologicznej i uwzględniają najnowszą dyskusję w tym zakresie.

Część A (s. 23-257) opiera się na trzech filarach: eschatologia chrześcijańska, śmierć i nieśmiertelność oraz życie przyszłe. Ratzinger - jeszcze jako młody profesor - rozwija tu wszystkie główne tematy dotyczące eschatologii jako nauki o spełnieniu człowieka w obliczu Boga. Bardzo mocno broni pojęcia duszy ludzkiej, tak ważnego dla filozofii i teologii, a tym samym dla całej współczesnej nauki. Odważnie i jednoznacznie zabiera głos także w polemice na temat piekła czy stanu przejściowego między śmiercią a zmartwychwstaniem, w proklamowaniu teorii „dialogicznej nieśmiertelności" i opowiadając się przeciw teorii „zmartwychwstania w śmierci".

W części B (s. 259-455) pt. Rozwój dialogicznego rozumienia nieśmiertelności i zmartwychwstania przedstawiona jest teologia śmierci, kwestia, co będzie „po drugiej stronie" śmierci, relacja śmierci do finału historii, nieśmiertelności do zmartwychwstania, czasu do wieczności, eschatologii do utopii, a także nowatorskie ujęcie tzw. „rehabilitacji duszy", teologii nadziei oraz Bożej władzy.

Część C zatytułowana Oczekiwanie królestwa Bożego i teologia wyzwolenia (s. 457-601) prezentuje niezwykle aktualną problematykę przyszłości zbawienia, czyli oczekiwania Królestwa Bożego, a także stanowiska teologii wyzwolenia w tej kwestii. Nowość stanowią rozważane tu kategorie polityki i wolności wobec wyzwolenia, a także problematyka Kościoła wobec zsekularyzowanego świata, wizja końca czasu oraz kwestia winy i cierpienia.

Ostatnią część D (s. 603-647) stanowi obszerny piękny esej - medytacja, będący jakby teoretyczno-modlitewnym zwieńczeniem, a zarazem praktycznym przewodnikiem po kluczowych punktach eschatologii. Jest to najbardziej przystępny rozdział Ratzingerowskiej eschatologii. Dlatego też warto rozpocząć lekturę tego wybitnego dzieła właśnie „od końca".

Redaktorzy Opera Omnia

SPIS TREŚCI

Od wydawcy

Wykaz skrótów

CZĘŚĆ A
ZMARTWYCHWSTANIE I ŻYCIE WIECZNE
Eschatologia - śmierć i życie wieczne

Przedmowa Papieża Benedykta XVI do nowego wydania 2007

Przedmowa do pierwszego wydania

Wprowadzenie

§ 1. Stan problematyki 
1. O obecnej sytuacji problematyki eschatologicznej 
2. Historyczne przesłanki obecnej sytuacji

Rozdział 1
Problem eschatologiczny jako pytanie o istotę chrześcijaństwa w ogóle

§ 2. Kwestia wyników badań egzegezy biblijnej 
1. Kwestie metodyczne 
2. W kwestii znaczenia Jezusowej proklamacji królestwa Bożego 
3. Odnośnie do kwestii oczekiwania rychłego końca

§ 3. Słowo i rzeczywistość z perspektywy współczesności 
1. Panorama rozwiązań 
a) Karl Barth 
b) Rudolf Bultmann 
c) Oscar Cullmann 
d) Charles Harold Dodd 
e) Teologia nadziei - teologia polityczna 
2. Tymczasowy bilans

Rozdział 2
Śmierć i nieśmiertelność. Indywidualny wymiar tego, co eschatologiczne

§ 4. Teologia śmierci 
1. Postawienie problemu 
2. Przesłanki historyczno-duchowe problemu 
a) Dominujący punkt widzenia 
b) Próba rewizji 
3. Rozwój kwestii w myśli biblijnej 
a) Stary Testament 
b) Interpretacja śmierci i życia zapoczątkowana w Nowym Testamencie 
4. Wnioski dla chrześcijańskiego etosu śmierci 
a) Akceptacja całości życia 
b) Znaczenie cierpienia

§ 5. Nieśmiertelność duszy i zmartwychwstanie umarłych 
I. Sformułowanie problemu 
II. Wypowiedzi biblijne 
1. Zmartwychwstanie zmarłych 
2. "Stan" pomiędzy śmiercią a zmartwychwstaniem 
a) Przekazy wczesnojudaistyczne 
b) Nowy Testament 
3. Rezultaty i konsekwencje 
III. Dokumenty nauczania Kościoła 
IV. Rozwój idei nieśmiertelności w teologii 
1. Dziedzictwo antyku 
2. Nowe pojęcie duszy 
3. Dialogiczny charakter nieśmiertelności 
4. Stwórcze przeznaczenie człowieka do nieśmiertelności 
5. Podsumowanie: dominujące rysy chrześcijańskiej wiary w życie wieczne

Rozdział 3 
Życie przyszłe

§ 6. Zmartwychwstanie umarłych i powtórne przyjście Chrystusa 
I. Co znaczy "zmartwychwstanie umarłych"? 
1. Stan problematyki 
2. Wypowiedzi Tradycji 
a) Nowy Testament 
b) Wyjaśnienie formuły "zmartwychwstanie ciała" w trzech pierwszych stuleciach 
c) Spór o ciało zmartwychwstałe w historii teologii 
3. Co znaczy "zmartwychwstanie w dniu ostatecznym"? 
4. Na temat kwestii cielesności zmartwychwstania 
II. Powtórne przyjście Chrystusa i Sąd Ostateczny 
1. Przekaz biblijny 
a) Znaki powtórnego przyjścia Chrystusa 
b) Powtórne przyjście Chrystusa 
c) Sąd 
2. Ocena teologiczna

§ 7. Piekło, czyściec, niebo 
I. Piekło 
II. Czyściec 
1. Problemy przekazu historycznego 
2. Niezmienna treść nauki o czyśćcu 
III. Niebo

Tymczasowe sprawozdanie na temat dyskusji (1990). Posłowie do 6. wydania 
I. O dyspucie na temat zmartwychwstania i nieśmiertelności 
II. Dalszy zasięg tematu eschatologicznego

Aneks.
Pomiędzy śmiercią i zmartwychwstaniem. Uzupełniające refleksje na temat kwestii "międzystanu" 
I. Oświadczenie Kongregacji Nauki Wiary o zagadnieniach eschatologii 
II. Tło współczesnych kontrowersji 
III. Treść i problematyka nowych prób rozwiązania 
IV. Podstawy dla nowego konsensusu

CZĘŚĆ B
ROZWÓJ DIALOGICZNEGO ROZUMIENIA NIEŚMIERTELNOŚCI I ZMARTWYCHWSTANIA

Zmartwychwstanie ciała [artykuł w leksykonie, 1957]

Zmartwychwstałe ciało [artykuł w leksykonie, 1957]

"Benedictus Deus". Bulla Benedykta XII [artykuł w leksykonie, 1958]

Recenzja do: Karl Rahner, "Theologie des Todes" [Teologia śmierci], (QD 2), Freiburg 1958 

O teologii śmierci 
I. Niechrześcijańskie interpretacje śmierci 
1. Idealistyczne objaśnienie śmierci 
2. Interpretacje materialistyczne 
II. Chrześcijańskie rozumienie śmierci 
1. Stary Testament 
2. Nowy Testament 
3. Chrześcijaństwo i idealizm 
4. Konsekwencje praktyczne

Zmartwychwstanie i życie wieczne

Wieczność [artykuł w leksykonie, 1959]

Niebo [artykuł w leksykonie, 1960]

Piekło [artykuł w leksykonie, 1960]

Śmierć i koniec czasów 
I. Oznaki powtórnego przyjścia Chrystusa 
II. Śmierć w życiu chrześcijanina

Zwłoki [artykuł w leksykonie, 1961]

Umieranie, obumieranie [artykuł w leksykonie, 1964]

Zmartwychwstanie ciała [artykuł w leksykonie, 1967]

Co nastąpi po śmierci?

Zmartwychwstanie Chrystusa i chrześcijańska nadzieja tamtego świata

Po drugiej stronie śmierci 
Przeciwstawienie zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy 
a) Teza 
b) Problemy 
W poszukiwaniu nowych odpowiedzi 
a) Czas fizyczny - czas człowieka - wieczność 
b) Rehabilitacja "duszy" 
Wiara w nieśmiertelność i odpowiedzialność za świat

Recenzja do: "Was heißt - «Wiederkunft Christi»?" 
[Co znaczy - "Powtórne przyjście Chrystusa"?], Freiburg-Basel-Wien 1972

Eschatologia i utopia 
1. Model chiliastyczny 
2. Model wielkokościelny: synteza eschatologii i "utopii" 
3. Utopijne civitas mnichów 
4. Ewolucjonistyczny projekt Teilharda de Chardin

O nadziei. 
Jej duchowe podstawy z perspektywy teologii franciszkańskiej 
1. Podstawy antropologiczne: nadzieje i nadzieja 
2. Wiara jako nadzieja 
3. Wymiary nadziei i jej element franciszkański 
a) Nadzieja i mienie 
b) Nadzieja i skupienie bytu do wewnątrz 
c) Socjalny i kosmiczny wymiar nadziei 
4. Nadzieja i modlitwa

Boża władza - naszą nadzieją 
1. Założenie 
a) Wstępne przemyślenia na temat istoty władzy 
b) Dwa teksty biblijne na temat kwestii władzy: góra kuszenia i góra posłania 
c) Istota władzy Jezusa: władza w posłuszeństwie - odpowiedzialna władza 
d) Dwa sposoby władzy: władza panowania i władza posłuszeństwa 
2. Zastosowania 
a) Wiara jako brama do Bożej władzy 
b) Pismo Święte jako miejsce Bożej mocy dającej nadzieję 
c) Pełna władza Kościoła i władza Boga

Moim szczęściem jest być w Twojej bliskości.
O chrześcijańskiej wierze w życie wieczne 
1. Wiara w Boga i oczekiwanie życia wiecznego 
2. Co to jest: "życie wieczne"? 
3. "Wszystko moje jest twoje" 
4. Szczegółowe kwestie chrześcijańskiej eschatologii

Problem chrześcijańskiego proroctwa.
Rozmowa Nielsa Christiana Hvidta z kardynałem Josephem Ratzingerem

CZĘŚĆ C
OCZEKIWANIE KRÓLESTWA BOŻEGO I TEOLOGIA WYZWOLENIA

Przyszłość zbawienia 
Zbawienie - szczęście - przyszłość 
Odpowiedź źródeł wiary 
Zarzut: zwodzenie obietnicami? 
Wieczność jako teraźniejszość

Teologia wyzwolenia 
I. Pojęcie teologii wyzwolenia i przesłanki jej powstania 
II. Podstawowa struktura teoriopoznawcza teologii wyzwolenia 
III. Główne pojęcia teologii wyzwolenia

Polityka a zbawienie.
O stosunku wiary, racjonalności i nieracjonalności w tak zwanej teologii wyzwolenia 
1. Wprowadzenie: punkt wyjścia teologii wyzwolenia 
2. Koncepcja polityczna Gustavo Gutiérreza 
3. Punkt wyjścia i istota jego koncepcji teologicznej 
4. Pytanie o logiczną strukturę i zawartość prawdy w koncepcji teopolitycznej 
5. Przemyślenia końcowe: na temat kwestii właściwej relacji teologii i polityki

Wolność i wyzwolenie.
Antropologiczna wizja instrukcji "Libertatis conscientia" 
1. Pytanie o podstawową koncepcję wolności 
1. Etos i historia 
2. Anarchia i więź 
3. Konsekwencje praktyczne 
II. Wkład Biblii 
1. Exodus i Synaj 
2. Uniwersalizacja exodusu przez Chrystusa i jej konsekwencje 
3. Polityczna racjonalność - utopia - obietnica 
Uwaga końcowa: podobieństwo Boże a wolność

"Zamiar moralny nie może zastąpić znajomości rzeczy" - Kościół w obszarze napięcia zsekularyzowanego świata. Joseph kardynał Ratzinger w wywiadzie dla tygodnika "Rheinischer Merkur", "Christ und Welt"

Koniec czasu 
O arystotelesowskiej perspektywie czasu - zarazem teologiczna wariacja na temat Arystotelesa 
Czas z perspektywy nauk przyrodniczych 
Wiara w postęp 
Model klasyczno-teologiczny

Bóg, wina i cierpienie.
Joseph kardynał Ratzinger i Johann Baptist Metz w dyskusji

Prowokacja przemawiania o Bogu.
Dyskusja pomiędzy Josephem kardynałem Ratzingerem, Johannem Baptistą Metzem, Jürgenem Moltmannem i Eveline Goodman-Thau

CZĘŚĆ D
KAZANIA

Hymn ku czci ciała i przyszłości.
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, 1968

Życie po tamtej stronie śmierci.
Kazanie z okazji trzeciej rocznicy śmierci Juliusa kardynała Döpfni dla uczczenia pamięci zmarłego papieża Pawła VI wygłoszone 24 lipca 1979 roku w monachijskiej katedrze Najświętszej Maryi Panny

Nadzieja pośrodku panowania śmierci.
Kazanie wygłoszone podczas otwarcia misteriów Męki Pańskiej w Oberammergau 18 maja 1980 roku w kościele parafialnym w Oberammergau

"Panie, gdybyś tu był..."
Kazanie wygłoszone 2 października 1980 roku w monachijskiej katedrze Najświętszej Maryi Panny podczas mszy pogrzebowej za ofiary zamachu bombowego na Theresienwiese

Miejsca nadziei - rzymskie katakumby.
Rozważanie na Dzień Zaduszny

Spełniona nadzieja.
Na uroczystość Wszystkich Świętych

Z Bogiem stać się pocieszeniem dla ludzi.
Na drugą niedzielę Adwentu

"Kardynał Degenhardt umarł w Zmartwychwstałym".
Kazanie wygłoszone podczas egzekwii śp. Johannesa Joachima Degenhardta w drugą sobotę św. Liboriusza, 3 sierpnia 2002 roku, w archikatedrze w Paderborn

Zmagania wokół pytania o śmierć i życie.
Kazanie wygłoszone 7 listopada 2004 roku na Monte Cassino dla Papieskiej Akademii Nauk

Chrzest - nowe życie w Chrystusie.
Kazanie wygłoszone w Wigilię Paschalną, 26 marca 2005 roku, w Bazylice św. Piotra, w zastępstwie papieża Jana Pawła II

DODATEK

Od wydawcy 
I. Uwagi do "Opera omnia" 
II. Uwagi do X tomu 
Część A: Zmartwychwstanie i życie wieczne 
Część B: Rozwój dialogicznego rozumienia nieśmiertelności zmartwychwstania 
Część C: Oczekiwanie królestwa Bożego i teologia wyzwolenia 
Część D: Kazania 
Informacje bibliograficzne 
Część A: Zmartwychwstanie i życie wieczne 
Część B: Rozwój dialogicznego rozumienia nieśmiertelności zmartwychwstania 
Część C: Oczekiwanie królestwa Bożego i teologia wyzwolenia 
Część D: Kazania

Wykaz literatury

Cytaty z Pisma 
Stary Testament 
Nowy Testament

Indeks osobowy