Barwy chorału Ton czwarty CD

 

Jednym z elementów tej reformy było takie przekomponowanie utworów gregoriańskich by każdy z nich otrzymał strukturę pozwalającą na zaklasyfikowanie, bardziej lub mniej ściśle, do jednego z ośmiu tonów chorałowych. Istotą tej klasyfikacji był taki rysunek melodii, który rozciągałby się pomiędzy dwoma dźwiękami: finalis (dźwiękiem bazowym danego utworu) i dominantą (dźwiękiem górnym, do którego cała melodia dąży, i gdzie najczęściej padają ważne dla danego tekstu słowa). Pierwsza para (ton pierwszy i drugi) opierają się na finalis re, druga para na mi, trzecia na fa i czwarta na sol. Dominanty lokują się dla każdego z tonów na innej wysokości, przy czym dla tonów pierwszego, trzeciego, piątego i siódmego jest to interwał kwinty powyżej finalis.

 

Dzisiaj wielu uznanych naukowców, mówiąc o bogactwie wykorzystywanych struktur w śpiewie gregoriańskim zauważa, że istnieje wiele kompozycji nie mieszczących się w tak sztywno zdefiniowanych ośmiu tonach. Mówią oni wtedy, że każda z nich posiada jakby swój własny ton.

 

Niestety wydaje się, że straciliśmy wrażliwość na te struktury, gdy nasza muzyka rozrywkowa oparła się jedynie na dwóch skalach: dur i moll. Istnieją jednak obszary muzyki: takiej jak jazz, muzyka seryjna, atonalna etc., poszukujące na nowo bardziej zróżnicowanych struktur. Jednak w odróżnieniu do nich, pod postacią zewnętrznych struktur, osiem tonów chorałowych zawiera także pewną głębię.

 

Seria wydawanych od 2010 roku płyt podejmuje się roli ukazania tego bogactwa głębi i zróżnicowania repertuaru gregoriańskiego. Ton czwarty jest tonem najbardziej wewnętrznym ze wszystkich innych. Dysponując niewielką ilością dźwięków stara się wyrazić całą słodycz i tajemnicę kontemplacji. Ta charakterystyka opisuje samą strukturę czwartego tonu: dla ucha przyzwyczajonego do tonacji durowych i molowych śpiewane melodie czwartego tonu sprawiają wrażenie jakby pozostawały w zawieszeniu na ostatnich dźwiękach. Śpiew się kończy, a kontemplacja pozostaje.

 

Także teksty, które zebraliśmy do płyty wpisują się w tę charakterystykę. Pierwszym kryterium było wybranie kompozycji autentycznych i ciekawych pod względem melodii. Później okazało się, że pozwalają się one uporządkować jednocześnie w dwa ciągi logiczne: tak, aby utwory następowały po sobie kolejno w taki sposób jak dzieje się to we mszy świętej, a jednocześnie przez wyakcentowane tematy tworzyły spójną narrację biblijną: od stworzenia świata (hymn Deus creator) do apokalipsy (hymn Urbs Ierusalem), wyśpiewując także paschę Izraela i nowe stworzenie w Zmartwychwstałym Chrystusie oraz rolę świętych idących przez krzyż za Chrystusem. Tym samym słuchacz jest zaproszony do tego, aby przez kontemplację coraz głębiej przeżywać swoją wewnętrzną relację ze Zmartwychwstałym Chrystusem.